အယ်ဒီတာ့အာဘော် 

လက်ရှိအချိန်အခါတွင် မြန်မာနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံရေးအခြေအနေသည် ရှုပ်ထွေးနက်နဲပြီး မရေရာသော အခြေအနေသို့ ရောက်ရှိနေသည်။ ၂၀၂၁ ခုနှစ် စစ်အာဏာသိမ်းမှုနောက်ပိုင်း ပေါ်ပေါက်လာသော ပြည်သူ့ခုခံတော်လှန်မှုများ၊ တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အစည်း (EAOs) များ၏ တိုက်ပွဲဝင်မှုများ၊ စီးပွားရေးနှင့် လူမှုရေး မတည်ငြိမ်မှုများကြောင့် မြန်မာ့နိုင်ငံရေးအနာဂတ်သည် အခက်အခဲများနှင့် စိန်ခေါ်မှုများစွာဖြင့် ရင်ဆိုင်နေရသည်။  

သို့သော်လည်း စိန်ခေါ်မှုများကြားမှ နိုင်ငံ၏အနာဂတ်ကို ပုံဖော်မည့် အဓိကအချက်များ၊ ဖြစ်နိုင်ခြေရှိသော လားရာများနှင့် မျှော်လင့်ချက်များကို အသေးစိတ်သုံးသပ်တင်ပြလိုပါသည်။

၁။ လက်ရှိ နိုင်ငံရေး ပဋိပက္ခ၏ အခြေအနေနှင့် စိန်ခေါ်မှုများ

မြန်မာ့နိုင်ငံရေး၏ အနာဂတ်ကို ဆန်းစစ်ရာတွင် လက်ရှိဖြစ်ပွားနေသော ပြည်တွင်းစစ်ပွဲနှင့် အာဏာပိုင်အဖွဲ့အစည်းများ၏ စိန်ခေါ်မှုများကို ရှေးဦးစွာသုံးသပ်ရန် လိုအပ်ပါသည်။

* ပြည်တွင်းစစ်နှင့် ပြည်သူ့ခုခံမှု အရှိန်မြင့်လာခြင်း

၂၀၂၁ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ အာဏာသိမ်းမှုအပြီးတွင် စစ်ကောင်စီ (SAC) ၏ အာဏာကို ဆန့်ကျင်သော ပြည်သူ့ခုခံတော်လှန်ရေး (Resistance Movement) များသည် နိုင်ငံတစ်ဝန်းတွင် ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည်။ အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG)၊ ၎င်း၏လက်အောက်ခံ ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့ (PDF) များ၊ နှင့် တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အစည်းများ (EAOs) ၏ မဟာမိတ်တပ်ပေါင်းစုများက စစ်ကောင်စီကို လက်နက်ကိုင် ခုခံတိုက်ခိုက်လျက်ရှိရာ နိုင်ငံ၏ အစိတ်အပိုင်းအများစုတွင် တိုက်ပွဲများ အရှိန်အဟုန်ဖြင့် ဖြစ်ပွားနေပါသည်။ အထူးသဖြင့် ကချင်၊ ကရင်၊ ကယား (ကရင်နီ)၊ ချင်း၊ ရခိုင်နှင့် ရှမ်းပြည်နယ်များတွင်သာမက ဗမာလူမျိုးစု အများစုနေထိုင်သော မကွေးနှင့် စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီးများတွင်ပါ စစ်ရေးပဋိပက္ခများသည် ကြီးမားသော အကျိုးသက်ရောက်မှုများကို ဖြစ်ပေါ်စေပါသည်။ ဤပဋိပက္ခသည် နိုင်ငံရေးတည်ငြိမ်မှုကို လုံးဝပျက်ပြားစေပြီး ဒုက္ခသည်အရေအတွက် မြင့်တက်လာခြင်း၊ ကျန်းမာရေးနှင့် ပညာရေးကဏ္ဍများ ပြိုလဲခြင်း စသည့် လူသားချင်းစာနာမှုဆိုင်ရာ အကျပ်အတည်းများကိုလည်း ကြီးမားစွာ ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့ပါသည်။

* စစ်ကောင်စီ၏ ရွေးကောက်ပွဲအစီအစဉ်နှင့် တရားဝင်မှုပြဿနာ

စစ်ကောင်စီသည် ၎င်း၏အုပ်ချုပ်မှုကို နိုင်ငံရေးအရ တရားဝင်မှု (Legitimacy) ရရှိစေရန် ၂၀၂၅ ခုနှစ်တွင် အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲကျင်းပရန် စီစဉ်နေပါသည်။ သို့သော် လက်ရှိဖြစ်ပွားနေသော ပဋိပက္ခအခြေအနေများ၊ နိုင်ငံရေးပါတီမှတ်ပုံတင်ဥပဒေသစ်ကြောင့် အတိုက်အခံပါတီများ နုတ်ထွက်သွားခြင်းနှင့် ရွေးကောက်ပွဲအပေါ် ပြည်သူလူထု၏ သဘောထားတင်းမာမှုများကြောင့် အဆိုပါရွေးကောက်ပွဲသည် နိုင်ငံရေးပြဿနာ၏ အဖြေတစ်ခု ဖြစ်လာနိုင်ခြင်းမရှိကြောင်း နိုင်ငံရေးသုံးသပ်သူများက ဝေဖန်သုံးသပ်ထားပါသည်။ တိုင်းရင်းသားအင်အားစုများနှင့် ဒီမိုကရေစီလိုလားသူများက စစ်ကောင်စီ၏ ရွေးကောက်ပွဲကို လက်ခံမည်မဟုတ်ဘဲ ပြည်သူ့ဆန္ဒနှင့် ဆန့်ကျင်သည့်လုပ်ရပ်အဖြစ်သာ ရှုမြင်နေကြရာ နိုင်ငံရေးကွဲပြားမှုများကို ပိုမိုနက်ရှိုင်းစေနိုင်ပါသည်။

* စီးပွားရေးနှင့် လူမှုရေး ပြိုလဲမှုများ

နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှုနှင့် စစ်ပွဲများ၏ တိုက်ရိုက်အကျိုးဆက်အဖြစ် မြန်မာ့စီးပွားရေးသည် ပြင်းထန်သော ဖိအားများဖြင့် ရင်ဆိုင်နေရသည်။ နိုင်ငံခြားရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများ လျော့ကျခြင်း၊ ကုန်သွယ်ရေးလမ်းကြောင်းများ ပြတ်တောက်ခြင်း၊ ငွေကြေးဖောင်းပွမှု မြင့်တက်ခြင်းနှင့် ဒေသတွင်း ကုန်ထုတ်လုပ်မှုများ ရပ်တန့်လုနီးပါး ဖြစ်နေခြင်းတို့ကြောင့် လူဦးရေအများအပြားသည် ဆင်းရဲမွဲတေမှုမျဉ်းအောက်သို့ ရောက်ရှိနေကြပါသည်။ ဤအခြေအနေသည် စစ်ပွဲများအကြားတွင် လူငယ်မျိုးဆက်များ၏ အနာဂတ် ရပ်တန့်ခံရသည့် အခြေအနေသို့ ဦးတည်နေပြီး နိုင်ငံ၏ ရေရှည်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးအတွက် အကြီးမားဆုံးသော စိန်ခေါ်မှုတစ်ရပ်ဖြစ်ပါသည်။

၂။ မြန်မာ့နိုင်ငံရေးအနာဂတ်၏ ဖြစ်နိုင်ခြေရှိသော လားရာပုံစံများ

မြန်မာ့နိုင်ငံရေး၏ ရှေ့အလားအလာနှင့်ပတ်သက်၍ နိုင်ငံတကာမှ လေ့လာဆန်းစစ်သူများက အောက်ပါဖြစ်နိုင်ခြေရှိသော လားရာများကို ခန့်မှန်းထားကြသည်-

* လားရာ (၁): ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီ ပြည်ထောင်စု ထူထောင်ရေး (တော်လှန်ရေးအောင်ပွဲခံခြင်း)

တော်လှန်ရေးအင်အားစုများ၊ အထူးသဖြင့် NUG နှင့် EAOs အများစု၏ ပန်းတိုင်သည် စစ်မှန်သော ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီ ပြည်ထောင်စု ကို ထူထောင်ရန် ဖြစ်ပါသည်။ ဤလမ်းကြောင်းအောင်မြင်ပါက မြန်မာနိုင်ငံ၏ သမိုင်းတစ်လျှောက် ကြုံတွေ့ခဲ့ရသော တိုင်းရင်းသားအရေး၊ ကိုယ်ပိုင်ပြဋ္ဌာန်းခွင့်နှင့် ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှုပြဿနာများကို ဖြေရှင်းနိုင်ပြီး နိုင်ငံ၏ အနာဂတ်အတွက် ရေရှည်တည်တံ့သော ငြိမ်းချမ်းရေးကို တည်ဆောက်နိုင်မည် ဖြစ်သည်။ အကယ်၍ စစ်ကောင်စီအုပ်ချုပ်ရေးယန္တရားများ ပြိုလဲကျဆုံးပါက ဤလမ်းကြောင်းပေါ်သို့ အလျင်အမြန် ဦးတည်သွားနိုင်ပါသည်။ သို့သော် အောင်မြင်ပြီးနောက်ပိုင်းတွင် အင်အားစုအချင်းချင်းအကြား သဘောတူညီမှု ရရှိရေးနှင့် တိုင်းရင်းသားဒေသများတွင် ပေါ်ပေါက်လာသော ဒေသန္တရအုပ်ချုပ်ရေးယန္တရားများကို နိုင်ငံတော်အဆင့်တွင် ပေါင်းစည်းနိုင်ရေးတို့မှာ စိန်ခေါ်မှုများအဖြစ် ရှိနေပါသည်။

* လားရာ (၂): စစ်ကောင်စီ၏ အာဏာ ဆက်လက်တည်မြဲရေး (ဆယ်စုနှစ်များစွာ ပဋိပက္ခ)

စစ်ကောင်စီအနေဖြင့် ၂၀၂၅ ခုနှစ် ရွေးကောက်ပွဲနှင့် စစ်ရေးအားသာချက်များကို အသုံးပြု၍ ၎င်း၏အာဏာကို ပြန်လည်တည်ဆောက်ရန် ကြိုးပမ်းနေပါသည်။ ၎င်းတို့အနေဖြင့် ၂၀ဝ၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအောက်ရှိ ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှုအားကောင်းသော စည်းကမ်းပြည့်ဝသော ဒီမိုကရေစီလမ်းကြောင်းကိုသာ ဆက်လက်ဖော်ဆောင်ရန် ရည်ရွယ်နေသည်။ သို့သော်လည်း ပြည်သူလူထု၏ အားပေးထောက်ခံမှု လျော့ကျခြင်းနှင့် လက်နက်ကိုင် ခုခံမှုများကြောင့် ဤလမ်းကြောင်းသည် တိုင်းပြည်အတွက် တည်ငြိမ်အေးချမ်းမှုကို ရရှိစေမည်မဟုတ်ဘဲ အားပြိုင်မှုများစွာဖြင့် နှစ်ရှည်လများ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားမည့် ပြည်တွင်းစစ်ပဋိပက္ခများ ဆီသို့သာ ဦးတည်သွားစေနိုင်ပါသည်။ ၎င်းသည် မြန်မာနိုင်ငံအတွက် အဆိုးဆုံး လားရာတစ်ခုဖြစ်ပြီး ဒေသတွင်း မတည်ငြိမ်မှုကိုပါ ကြီးထွားစေနိုင်သည်။

* လားရာ (၃): နိုင်ငံတော် ကွဲထွက်သွားနိုင်ခြေ (Fragmentation and Failed State Risk)

လက်နက်ကိုင်တိုက်ပွဲများကြောင့် ဗဟိုအစိုးရ၏ ထိန်းချုပ်မှုသည် လျော့နည်းလာပြီး တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အစည်းများက နယ်မြေအများအပြားကို ထိန်းချုပ်ထားကာ ဒေသန္တရအုပ်ချုပ်ရေး ယန္တရားများကို တည်ဆောက်နေကြပါသည်။ ဤသို့ဖြင့် နိုင်ငံတော်သည် အစိတ်စိတ်အမြွှာမြွှာ ကွဲထွက်ကာ နိုင်ငံပျက် (Failed State) အဖြစ်သို့ ရောက်ရှိသွားနိုင်သည့် အန္တရာယ်လည်း ရှိနေကြောင်း နိုင်ငံတကာ သုတေသီအချို့က သတိပေးပြောဆိုထားသည်။ ဗဟိုအစိုးရ၏ အုပ်ချုပ်ရေး၊ လုံခြုံရေးနှင့် စီးပွားရေး ယန္တရားများ လုံးဝပျက်စီးသွားပါက နိုင်ငံကွဲထွက်ပြီး နယ်စပ်ဖြတ်ကျော် ရာဇဝတ်မှုများ၊ မူးယစ်ဆေးဝါးနှင့် လူကုန်ကူးမှုများ ပိုမိုမြင့်တက်လာနိုင်ကာ ဒေသတွင်း လုံခြုံရေးကိုပါ ထိခိုက်စေမည်ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံကွဲထွက်မသွားစေရန်အတွက် အင်အားစုအားလုံးကြား ပြည်ထောင်စုစိတ်ဓာတ်ဖြင့် လက်တွဲညီညွတ်မှုသည် အရေးကြီးဆုံးသော လိုအပ်ချက်ဖြစ်ပါသည်။

၃။ ရှေ့ဆက်ရမည့် လမ်းကြောင်း၊ စေ့စပ်ညှိနှိုင်းမှုနှင့် မျှော်လင့်ချက်များ

မြန်မာ့နိုင်ငံရေးအနာဂတ်သည် အဓိကအားဖြင့် ပဋိပက္ခကို ဖြေရှင်းနိုင်မည့် စေ့စပ်ဆွေးနွေးမှု ပေါ်တွင် မူတည်နေပါသည်။

* ငြိမ်းချမ်းသော ဖြေရှင်းချက်ဆီသို့ ဦးတည်ရမည်

မည်သည့် လားရာကို ရွေးချယ်သည်ဖြစ်စေ၊ ရေရှည်တည်တံ့သော ငြိမ်းချမ်းရေးကို တည်ဆောက်ရန်အတွက် စစ်ရေးပဋိပက္ခကို အဆုံးသတ်ပြီး နိုင်ငံရေးဆွေးနွေးပွဲစားပွဲသို့ မဖြစ်မနေ ရောက်ရှိလာရမည်ဖြစ်သည်။ ထိုသို့ ဆွေးနွေးရာတွင် ဒီမိုကရေစီ၊ လူ့အခွင့်အရေးနှင့် တိုင်းရင်းသားများ၏ တန်းတူအခွင့်အရေးများကို အခြေခံသည့် ဖက်ဒရယ်မူ အပေါ် အားလုံးက သဘောတူညီချက် ရရှိရန် အရေးကြီးဆုံးဖြစ်သည်။ အမျိုးသားပြန်လည်ရင်ကြားစေ့ရေး လုပ်ငန်းစဉ်များကို စတင်ရန်နှင့် အာဏာကို မျှဝေသုံးစွဲခြင်းဆိုင်ရာ ယန္တရားများကို အတိအကျ သတ်မှတ်နိုင်ရန် လိုအပ်သည်။

* အသွင်ကူးပြောင်းရေးကာလ တရားမျှတမှု (Transitional Justice)

မြန်မာ့နိုင်ငံရေးအနာဂတ်အတွက် အဓိကသော့ချက်မှာ အသွင်ကူးပြောင်းရေးကာလ တရားမျှတမှု ဖြစ်သည်။ သမိုင်းတစ်လျှောက် ကျူးလွန်ခဲ့သော ပြစ်မှုများ၊ အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း ဖြစ်ပွားခဲ့သော လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုများအတွက် တာဝန်ရှိသူများကို စစ်ဆေးဖော်ထုတ်ပြီး တရားဥပဒေနှင့်အညီ အရေးယူခြင်း (သို့မဟုတ်) အမှန်တရားကို ဖော်ထုတ်ပေးခြင်းဖြင့်သာ ပြည်သူလူထု၏ ယုံကြည်မှုကို ပြန်လည်ရယူနိုင်မည်ဖြစ်သည်။ နစ်နာသူများအတွက် ကုစားပေးခြင်းမရှိဘဲ တည်ဆောက်သော နိုင်ငံရေးသည် ခိုင်မာမည်မဟုတ်ပေ။

* နိုင်ငံတကာ၏ ထိရောက်သော အခန်းကဏ္ဍ

အာဆီယံအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများ၊ တရုတ်၊ အိန္ဒိယနှင့် အနောက်နိုင်ငံများ၏ ချဉ်းကပ်မှုများသည် မြန်မာ့အရေးအပေါ် ကြီးမားစွာ လွှမ်းမိုးလျက်ရှိသည်။ နိုင်ငံတကာအသိုက်အဝန်းအနေဖြင့် စစ်မှန်သော ဒီမိုကရေစီနှင့် လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုကို ဦးစားပေးသည့် မူဝါဒများ ချမှတ်ခြင်းဖြင့် တော်လှန်ရေးအင်အားစုများကို အားပေးထောက်ခံသင့်သည်။ အထူးသဖြင့်၊ တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် ၎င်း၏ ဒေသတွင်း သြဇာအာဏာကို အသုံးပြု၍ ငြိမ်းချမ်းရေးဆွေးနွေးပွဲများကို ဖိအားပေး စတင်နိုင်စေရန် တွန်းအားပေးခြင်းသည် အနာဂတ်အတွက် အရေးပါသော အခန်းကဏ္ဍဖြစ်သည်။

မြန်မာ့နိုင်ငံရေး အနာဂတ်သည် အင်အားသုံး၍ အဖြေရှာခြင်းထက်၊ ကွဲပြားမှုများကြားမှ တူညီသော စံတန်ဖိုးများဖြစ်သည့် ဖက်ဒရယ်မူ၊ ဒီမိုကရေစီနှင့် ပြည်ထောင်စုစိတ်ဓာတ် ကို လက်ခံကျင့်သုံးကာ အားလုံးပါဝင်သော နိုင်ငံတော်သစ်တစ်ရပ်ကို တည်ဆောက်နိုင်မှသာ အေးချမ်းသာယာသော လမ်းကြောင်းသို့ ရောက်ရှိနိုင်မည်ဖြစ်သည်။ အနာဂတ်သည် စိန်ခေါ်မှုများ ပြည့်နှက်နေသော်လည်း ပြည်သူလူထု၏ စည်းလုံးညီညွတ်မှု၊ သန္နိဋ္ဌာန်ခိုင်မာမှုနှင့် ဒီမိုကရေစီအပေါ် ခိုင်မာသော ယုံကြည်ချက်သည်သာ မြန်မာနိုင်ငံကို လှပသော နိုင်ငံတော်အသစ်ဆီသို့ ပို့ဆောင်ပေးနိုင်မည့် တစ်ခုတည်းသော မျှော်လင့်ချက် ဖြစ်သည်။